Een steelpannetje

Archeoloog Wim Tiri werkt als vrijwilliger in ons onroerenderfgoeddepot. In de reeks ‘Ondergrondse geheimen’ deelt hij zijn grote en kleine ontdekkingen.

In de voorbije blogs zijn al enkele bijzondere vondsten uit het archeologisch onderzoek van 2007 aan het Zegeplein gepasseerd. Nu gaat alle aandacht naar een klein steelpannetje uit deze opgraving.

Dit steelpannetje is opvallend omwille van zijn kleur. Terwijl de overgrote meerderheid van gebruiksvoorwerpen uit die periode uit lokaal roodbakkend aardewerk bestaat, is dit witte pannetje een uitzondering. Het is dan ook geen lokaal product, maar is afkomstig uit het Rijnland, meer bepaald in Frechen. Dit stadje was ook een belangrijk pottenbakkerscentrum van het klinkend hard gebakken steengoed.

Kenmerkend aan het materiaal uit Frechen, is de witte tot lichtgele kleur, het fijnkorrelige zachte baksel en de eenzijdige groene of gele (kleurloze) glazuring (waarbij enkel de binnenzijde geglazuurd is). Het vormengamma bestond voornamelijk uit kommen, borden en klein kookgerei. De vroegste productie begon al in de 15^de eeuw.

Sauzen of soepen

Het steelpannetje uit Turnhout heeft een holle steel waarin een houten stokje kon worden gestoken. De vorm is bol, de bodem is vlak en voorzien van 3 pootjes. Dat het pannetje in het vuur heeft gestaan, en dus gebruikt werd, getuigt de zwarte roetaanslag aan de bodem en onderaan de steel. De schenklip doet vermoeden dat het steelpannetje gediend heeft voor het koken van vloeibare substanties. De kleine halsopening zorgde er voor dat de vloeistof minder snel verdampte.

Late middeleeuwen

Een haast gelijkaardig pannetje werd gevonden bij het archeologisch onderzoek in het kasteel van Eindhoven, en wordt daar geplaatst in de 15^de eeuw. In Nijmegen werden komen uit verschillende opgravingen gelijkaardige steelpannetjes, daar worden ze gedateerd tussen 1575 en 1650. Het exemplaar uit Turnhout kan aan de hand van de bijvondsten uit dezelfde afvalcontext in het einde van de 16^de eeuw gedateerd worden.

Info voor bij de afbeeldingen (van links naar rechts):

• Afb. 1: Bolle grape, kraagrand met dekselgeul, platte bodem met drie pootjes, schenklip en holle steel (w-gra-4), Frechen, eind 16de eeuw (S323, depotnr. 2007_022_0178)

Geraadpleegde bronnen: 

• Nico Arts e.a., Het kasteel van Eindhoven. Archeologie, ecologie en geschiedenis van een heerlijke woning 1420 – 1676, Eindhoven, 1992.

• Michiel Bartels, Steden in scherven, Zwolle 1999.